Page 21 - پیش نویس چکیده مطالعات آمایش استان
P. 21
مهندسین مشاور شرقآیند سازمان مدیریت و برنامهریزی استان ایلام
" سازمان فضایی استان ایلام در زمره مناطق قدیمی کشاورزی با حاشیههای وسیع و توزیع ابتدایی
سلسلهمراتب جمعیتی است" .
با توجه به روش تحلیلی هیلهورست راهبرد اصلی توسعه فضایی این نوع مناطق ،راهبرد بسط پراکنده است که منجر به
تقویت روابط گریز از مرکز وانتقال بار اصلی به سطوح پایینتر سلسلهمراتب فضایی خواهد شد .سیاستهای توسعه فضایی
مدل هیلهورست برای اینگونه از سازمان فضایی عبارتند از:
-توسعه مراکز درجه دوم نزدیک مرزهای استان و درجه سوم نزدیک مرکز استان
-توسعه مراکز مستقر در طول شبکه اصلی حملونقل
ب ـ سنخشناسی سازمان فضایی براساس الگوی کالبدی ـ شکلی
همانگونه که پیشتر نیز مورد بحث قرار گرفت ساختارهای اصلی الگوهای فضایی بایستی بر اساس موقعیت مکانی عناصر
در پهنهی سرزمینی و با اشکال نقطه ،خط و پهنه تشریح گردد .موقعیت مکانی عناصر به همراه نوع آنها میتواند شکلبندی
الگوهای فضایی را ایجاد کند .ازاینرو ،با ترسیم موقعیت مکانی عناصر هر یک از الگوها در پهنهی سرزمینی و تشخیص الگوی
حاکم بر آنها میتوان شکلبندی الگوی فضایی را تشخیص داد .این الگوها بهطور غالب برآیندی از نحوه استقرار و روابط
فضایی عوامل نقطهای (مراکز و کانونها) ،خطی (کریدورها و شبکهی ارتباطی) ،پهنهها (خوشهها ،پهنههای کاربری وسیع
و )...است که بر اساس الگوهای کالبدی ـ شکلی سه الگوی کلان متمرکز (تکهستهای ،خطی ،شعاعی)؛ الگوهای نیمهمتمرکزیا
چندهستهای و غیرمتمرکزیا پراکنده را دارند .البته با توجه به اینکه این الگوها تجریدی و ذهنی هستند ،بنابراین نمیتوان
انتظار داشت سازمان فضایی موجود به همان شکل قابلیت تبیین داشته باشد و نیز ممکن است با توجه به روند بلوغیافتگی
آن ترکیبی از الگوهای فوق را تببین کند.
در ابتدا در جهت بیانسادهتر اجزای اصلی سازمان فضایی استان با استنتاج از نتایج مطالعات و سازمان فضایی ترسیم شده
در قالب شکل 2الگوی تجریدی از این عناصر در وضع موجود ترسیم شده است و در ادامه نیز الگویهای تجریدی دیگری
نیز در رابطه با نحوه روابط بین بین مراکز و الگوی کلان سازمان فضایی ترسیم شده تا بتوان با بهرهگیری از این الگوها ،الگوی
کالبدی شکلی سازمان فضایی استان را تببین کرد.
الگوهای کالبدی شکلی سازمان فضایی استان ایلام با توجه به مبانی نظری بیان شده و مطالعات صورت گرفته در
بخشهای پیشین که برآیند آن را در ترسیم سازمان فضایی استان و الگوی تجریدی آن نیز میتوان مشاهده کرد .نشانگر
این موضوع است که در ابعاد مورفولوژیک ساختار کلان استان دارای یک مرکزیت غالب است که در نگاه اول تداعیکننده
الگوی تک مرکزی است .این الگو مرکزیت شهر ایلام را به عنوان مرکز سیاسی ،کارکردی و اقتصادی استان و مرکز مسلط
نظام شهری نشان میدهد که به مجموعه سکونتگاههای شهری به طور سلسلهمراتبی و در سطوح پایینتر از خود سازمان
بخشیده است .مرکزیت شهر ایلام با توجه به سهم 33درصدی از کل جمعیت استان و 49درصدی از جمعیت شهری و
الگوی مبدا مقصد سفر و الگوی محورهای منشعب از این شهر نشان دهنده تمرکز این شهر بر مجموعه سکونتگاههای استان
دارد.
اما در کنار این تک مرکز بسیار قوی در استان ساختارهای دیگر به ویژه در سطوح خردتر نشانگر وجود الگوهایی هستند
که در پیوند با مرکز اصلی در حال تکوین هستند و گرایش الگوی شکلی استان را از یک تک مرکزی غالب به سمت الگوهای
شبکهایچند هستهای و نیمه متمرکز نشان میدهند اگرچه در اینجا منظور چند هسته همسطح در سطوح پایین تر از شهر
صفحه 19 برنامه آمایش استان ایلام ـ خلاصه مطالعات
