Page 20 - پیش نویس چکیده مطالعات آمایش استان
P. 20
مهندسین مشاور شرقآیند سازمان مدیریت و برنامهریزی استان ایلام
تعداد عملکردهای یک منطقه در سطح ملی از آن جهت اهمیت دارد که اگر فقط یک عملکرد ملی در منطقه وجود
داشته باشد ،توسعه گرایش شدیدی به تمرکز در مناسبترین ناحیه برای آن فعالیت خواهد داشت و حوزه نفوذ وسیع خواهد
بود .در مقابل اگر چند عملکرد ملی در منطقه وجود داشته باشد ،حوزه نفوذ کوچک و توزیع جمعیتی نرمال و سلسله مراتبی
دارد.
مهمترین عملکردهای استان ایلام را منطقه ویژه اقتصادی مهران ،مرز رسمی مهران ،گمرک مهران ،فرودگاه ایلام،
دانشگاه ایلام ،شهرک صنعتی ایلام ،نیروگاه و پالایشگاه ایلام ،سد ایلام ،سد سیمره و سد کرخه در مرز استان نام برد .اگر
چه تعدد عملکردهای در سطح ملی در استان مشاهده میشود که مبین حوزه نفوذ کوچک و توزیع جمعیت سلسلهمراتبی
است ولی از نظر پراکنش فضایی ،عملکردهای ملی عمدت ًا در دو حوزه شهر ایلام و مهران استقرار یافتهاند و موجب توزیع
ابتدایی جمعیت و حوزه نفوذ بزرگ شده است.
درجه تمرکز تصمیمگیری
هر چه تمرکز تصمیمگیری بالا باشد ،حوزه نفوذ بزرگ شکل خواهد گرفت و هر چه تمرکز ضعیفتر باشد حوزه نفوذ
کوچکتر و توزیع جمعیت سلسلهمراتبیتر است .در بالاترین سطح تصمیمگیری استان ،شهر ایلام قرار دارد که به عنوان
مرکز استان ،رهبری اداری -سیاسی استان را بر عهده دارد .البته این تمرکز به دلیل رشد کانونهای فرعی (افزایش تعداد
نقاط شهری) رو به کاهش است .تمرکز تصمیمگیری استان در شهر ایلام موجب توزیع ابتدایی جمعیت و شکلگیری حوزه
نفوذ بزرگ شده است.
الف ـ 2ـ تعیین الگوی سازمان فضایی استان ایلام در روش تحلیلی هیلهورست
وضعیت نهایی دو معیار تعیین الگوی سازمان فضایی استان ایلام بر اساس چارچوب اثرگذاری عوامل آفریننده سازمان
فضایی استان (پراکنش فضایی منابع طبیعی ،ناحیه بوم شناختی مطلوب ،عملکردهای مهم ملی و درجه تمرکز تصمیمگیری)
به قرار زیر است:
تجمع نسبی منابع طبیعی استان ،پایین بودن مساحت ناحیه مطلوب بومشناختی نسبت به مساحت کل استان ،تعدد
عملکردهای ملی و تجمع نسبی آنها در ایلام و مهران و همچنین تمرکز تصمیمگیری استان در شهر ایلام سبب شده که
استان ایلام از نوع مناطقی با حاشیه نسبت ًا وسیع باشد.
نتایج مطالعات سلسلهمراتب شهری و الگوی فضایی مرتبط بر آن بیان میکند که الگوی توزیع جمعیت در استان به
صورت توزیع ابتدایی است .مقایسه جمعیت و رتبه شهرهای استان با قاعده رتبه – اندازه نشان میدهد که نظام شهری استان
از قاعدهی رتبه اندازه ،انحراف شدیدی دارد .این اختلاف در سطوح بالا (شهرهای پرجمعیت) و سطوح پایین(شهرهای
کمجمعیت) مشهودتر است که این اختلاف به دلیل جمعیت زیاد شهر ایلام و شکلگیری تعداد زیادی شهر کوچک که
فاصلهی زیادی با شهر ایلام به عنوان شهر نخست استان دارند ،است .نیمی از جمعیت شهری استان ایلام در شهر ایلام قرار
دارد .همچنین به لحاظ پراکنش فضایی ،تجمع کانونهای شهری بیشتر در اطراف شهر ایلام شکل گرفته است .براین اساس،
استان ایلام در زمره مناطق دارای توزیع ابتدایی سلسلهمراتب شهری مبتنی بر شهر نخست قرار میگیرد .شرایط اقتصادی
اجتماعی حاکم بر نظام فضایی در منطقه نشان میدهند که استان ایلام در زمره مناطق قدیمی کشاورزی قرار میگیرد .وجود
رودخانههای پرشمار شکلدهنده فعالیتهای کشاورزی و مراتع وسیع موجب رونق دامداری در استان بوده است.
با ترکیب دو معیار بازشناخت سازمان فضایی منطقه و تعیین شرایط اقتصادی -اجتماعی میتوان گفت:
صفحه 18 برنامه آمایش استان ایلام ـ خلاصه مطالعات
