Page 19 - پیش نویس چکیده مطالعات آمایش استان
P. 19
مهندسین مشاور شرقآیند سازمان مدیریت و برنامهریزی استان ایلام
تاثیرگذار بر آنها میپردازیم و سپس با توجه به این نیروها و با استفاده از دو معیار وسعت نسبی حاشیه و الگوی سلسله
مراتب شهری الگوی سازمان فضایی استان تعیین میشود.
الف ـ 1ـ مولفههای چهارگانه شکل دهنده سازمان فضایی در روش تحلیلی هیلهورست
این نیروها که مؤلفههای چهارگانه شکلدهنده سازمان فضایی هستند ،عبارتند از :پراکنش فضایی منابع طبیعی (غیر
کشاورزی) مورد بهرهبرداری ،اندازه نسبی حوزه مطلوب بومشناختی ،تعداد عملکردهای مهم در سطح ملی و درجه تمرکز
فرآیند تصمیمگیری .در ادامه تاثیر هر یک از این نیروها بر وضعیت دو معیار تعیین کننده سازمان فضایی بیان میشود.
پراکنش فضایی منابع طبیعی (غیر کشاورزی) مورد بهرهبرداری
اگر منابع طبیعی متمرکز باشند ،توزیع ابتدایی شهرها برحسب اندازه ایجاد میشود و اگر این منابع به طور نسبی پراکنده
باشند یک توزیع نرمال به وجود خواهد آمد .از این گذشته ،تمرکز منابع طبیعی به ایجاد مناطق حاشیهای بزرگ منجر
میشود و توزیع پراکنده آنسبب کوچکی حاشیه خواهد شد .چنین فرض شده که "نواحی مجاور منابع طبیعی از نظر
اکولوژیک برای ایجاد سکونتگاههای بزرگ مناسبند ".البته این شرایط همواره صادق نیست؛ بدین معنی که در بسیاری از
موارد منابع عمده مورد بهرهبرداری ،نظیر چاههای نفت یا برخی معادن در دل اقیانوس یا کویر و یا در میان کوههای
صعبالعبور قرار دارند .بنابراین باید تنها آن دسته از منابع طبیعی را به حساب آورد که از نظراکولوژیک در احاطه نواحی
مناسب قرار دارند.
مهمترین منابع طبیعی استان ایلام را میتوان جنگل ،مرتع و معادن آن دانست .در استان ایلام معادن غالبا بهصورت
پراکنده استقرار دارند و بخش عمدهای از آنها نیز در حال حاضر غیرفعال و متروکه بوده یا امکان استخراج آنها به دلیل
شرایط توپوگرافیکی وجود ندارد .در کنار کلیت پراکنده معادن در استان در اطراف شهر صالحآباد در غرب استان یک تجمع
نسبی از معادن شکل گرفته است .همچنین میادین نفت مورد بهرهبرداری (دهلران ،چشمهخوش ،آذر ،دانان) را در جنوب
استان و حوزه شهرستان دهلران و چنگوله در حوزه مهران را میتوان مشاهده کرد .منابع جنگلی نیز در شمال و شرق استان
و مراتع در جنوب و غرب به صورت خوشهای شکل گرفته است .در مجموع میتوان گفت که پراکنش منابع طبیعی در چهار
مرکز ایلام ،مهران ،دهلران و درهشهر بیشترین تمرکز را دارد که حوزه نفوذ وسیعتر و توزیع جمعیت به صورت ابتدایی را در
استان موجب شده است.
اندازه نسبی حوزه مطلوب بومشناختی
اگر مساحت ناحیه مطلوب بومشناختی نسبت به مساحت کل استان بزرگتر باشد ،توزیع جمعیت سلسلهمراتبی و حوزه
نفوذ کوچک شکل میگیرد و در صورتی که این مساحت نسبت به کل استان کوچکتر باشد حاکی از توزیع ابتدایی جمعیت
و حوزه نفوذ بزرگ خواهد بود.
نواحی مطلوب بومشناختی استان 100.2815 ،کیلومتر مربع معادل 48.72درصد از مساحت کل استان را به خود
اختصاص دادهکه نشان دهندهی سهم نسبتا پایین نواحی مطلوب بومشناختی است .این میزان حاکی از توزیع اولیه جمعیت
در استان و حوزه نفوذ بزرگ است.
تعداد عملکردهای مهم در سطح ملی
صفحه 17 برنامه آمایش استان ایلام ـ خلاصه مطالعات
