Page 18 - پیش نویس چکیده مطالعات آمایش استان
P. 18
مهندسین مشاور شرقآیند سازمان مدیریت و برنامهریزی استان ایلام
الگوهای کالبدی ـ شکلی سازمان فضایی از این نظر اهمیت بنیادین دارد که کالبد ،خود در فرآیندهای محتوایی ،افت و
خیزهای آن و حتی تولید فرآیندها در روند سازمانیافتگی و بلوغ منطقههای شهری ،نیرویی با اثرات شدید و گریزناپذیر
است.
پیامد کالبدی فرآیندهای توسعه منطقههای شهری مبتنی بر تقابل و تعامل صرفههای ناشی از مقیاس و تجمع بهعنوان
نیروهای همگرای فضایی و هزینههای ناشی از تجمع و صرفههای عدم تمرکز بهعنوان نیروهای واگرای فضایی از یک سو و
سازوکارهای فرآیندهای تخصصیشدن فضا از سوی دیگر در اشکال متفاوت کالبدی رخ میدهد .اشکال کالبدی بهوجود آمده
برحسب توسعهیافتگی و عقلانیت موجود ،در طیفی از اشکال متمرکز مبتنی بر روابط بهرهکشانه و سلطهگرا به سمت الگوهایی
از تعامل ،همکاری و روابط توزیعی بر اساس ساختارهای شبکهای تحول مییابند.
در رابطه با گونهبندیها و سنخشناسی سازمان فضایی رویکردها و نگرشهای متنوعی وجود دارد .که هر کدام با توجه به
هدف از نوع نگرش و هدف خود سازمان فضایی از منظرهای کالبدی ،عملکردی و ..تعریف و گونهبندی میکنند که در اینجا
بهطورکلی میتوان سازمان فضایی را در قالب دو شکل بهصورت مکمل موردبررسی قرار داد.
-شکل نخست :نگرشی سیستمی به بعد فضایی منطقه
-شکل دوم :بر اساس الگوی کالبدی ـ شکلی با نگرشی کالبد محور ،مبتنی بر درک اثرات آن بر نیروهای محتوایی
زاینده سازمان فضایی.
شکل نخست که یکی از روشهای معمول آن مدل تحلیل فضایی ژوزف هیلهورست است .این روش روابط سیستمی و
ویژگیهای کارکردی همچون میزان تمرکز در تصمیمگیری ،نحوه بهرهبرداری از فضا ،ساختار سلسهمراتبی ،و ظرفیتهای
اکولوژیک ،و پراکنش منابع الگوی سازمان فضایی را مشخص و تحلیل کرده برای آن سیاستگذاری انجام میدهد .در شکل
دوم نیز عموما بر نمود کالبدی عناصر سازمان فضایی تاکید شده و سعی بر ارائه الگوهای کالبدی ملموس دارد.
پس از استنتاج و ترسیم اجزا و ویژگیهای اصلی سازمان فضایی استان در وضع موجود در این بخش به جمعبندی مطالب
فوق در قالب تببین و سنخشناسی الگوهای سازمان فضایی پرداخته میشود.
سنخشناسی سازمان فضایی برای تحقق و دستیابی دو هدف بنیادی صورت میگیرد؛
الف -درک؛ تعیین کارآیی و ارزیابی سازمانیافتگی فضایی ـ کالبدی نیروها و روندهای محتوایی ویژه استان.
ب -طراحی راهبرد فضایی توسعه منطقهای بر اساس دستاوردهای هدف نخست.
فرآیند سنخشناسی سازمان فضایی استان همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد به دو شکل مکمل صورت میپذیرد که در
ادامه الگوی سازمان فضایی استان برپایه هریک از روشها تبیین میشود؛
شکل نخست :بر اساس مدل تحلیل فضایی ژوزف هیلهورست با نگرشی سیستمی به بعد فضایی منطقه.
شکل دوم :بر اساس الگوی کالبدی ـ شکلی با نگرشی کالبد محور ،مبتنی بر درک اثرات آن بر نیروهای محتوایی زاینده
سازمان فضایی.
الف ـ سنخشناسی سازمان فضایی به روش تحلیلی هیلهورست
بر اساس مدل تحلیلی هیلهورست ،که بر مبنای رویکرد سیستمی است و با توجه به شرایط استان ،الگوی سازمان فضایی
استان ایلام بر اساس دو معیار مشخص ،معیار وسعت نسبی حاشیه و معیار الگوی سلسلهمراتب شهری تعیین میشود .برای
تعیین وضعیت استان نسبت به دو معیار پیش گفته و بر مبنای چارچوب نظری و مدل تبیینی ،ابتدا به تحلیل نیروهای
صفحه 16 برنامه آمایش استان ایلام ـ خلاصه مطالعات
